زنگ خطر کاهش جمعیت در کشور به صدا در آمد

جمعیت ایران در سال۱۴۱۵ به ۹۱میلیون‌و۴۴۶هزار نفر می‌رسد؛ رقمی که نسبت به برآورد جمعیت مطلوب ۱۲۰میلیون نفری، با کسری ۲۹ میلیونی مواجه است. تازه‌ترین برآورد مرکز آمار ایران نشان می‌دهد نرخ رشد جمعیت ایران از ۱.۱۲درصد در سال۹۷ به ۷۷صدم درصد در سال۱۴۰۰ رسیده است.

طبق برآورد این مرجع رسمی پیش‌بینی می‌شود نرخ رشد جمعیت در سال۱۴۱۵ به ۳۶صدم درصد برسد که کمترین میزان رشد در ۴۴سال گذشته خواهد بود.

جمعیت ایران از ۸۱میلیون‌و۵۳هزار نفر در سال۱۳۹۶ به ۸۴میلیون‌و۵۵هزار نفر در سال۱۴۰۰ رسیده به این معنا که در این فاصله اندکی بیش از ۳میلیون نفر به جمعیت کشور اضافه شده است. مرکز آمار ایران هشدار داده نرخ رشد جمعیت از ۷۷صدم درصد در سال۱۴۰۰ در سال۱۴۰۵ به ۶۶صدم درصد، در سال۱۴۱۰ به ۴۹صدم درصد و در سال۱۴۱۵ به ۳۶صدم درصد برسد.

این گزارش می‌افزاید: در سال۹۷ بیش از ۹۰۰هزار نفر به جمعیت ایران اضافه شده و در سال۱۴۰۰ نسبت به سال قبل آن فقط ۶۴۶هزار نفر بر این تعداد افزوده شده و برآورد می‌شود در سال۱۴۰۵، فقط ۵۷۲هزار نفر و در سال۱۴۱۰ معادل ۴۳۹هزار نفر و در سال۱۴۱۵ هم ۳۳۰هزار نفر به جمعیت کشور نسبت به سال قبل آن افزوده شود.

براساس تازه‌ترین داده‌های مرکز آمار ایران جمعیت کشور در سال۱۴۰۱ به ۸۴میلیون‌و۷۰۰هزار نفر می‌رسد و پیش‌بینی می‌شود در فاصله سال‌های ۱۴۰۲ تا ۱۴۱۵ فقط ۶میلیون‌و۷۴۶هزار نفر به جمعیت کشور افزوده شود که از خطر ریزش سنگین جمعیت ایران حکایت دارد. برآوردها نشان می‌دهد از کل جمعیت کشور در سال۱۴۱۵ تعداد مردان ۴۵میلیون‌و۹۲۸هزار نفر و تعداد زنان ۴۵میلیون‌و۵۱۸هزار نفر باشد که از کل جمعیت مردان ۳۶میلیون‌و۷۷۹هزار نفر ساکن شهرها و ۹میلیون‌و۱۴۹هزار نفر ساکن روستاها و از کل جمعیت زنان هم ۳۶میلیون‌و۴۶۵هزار نفر ساکن شهرها و ۹میلیون‌و۵۴هزار نفر ساکن روستاها باشند.

به این ترتیب ۷۳میلیون‌و۲۴۳هزار نفر از جمعیت کشور در سال۱۴۱۵ در شهرها و ۱۸میلیون‌و۲۰۳هزار نفر در روستاها سکونت خواهند داشت.

کاهش زاد‌ و‌ ولد در ایران

تعداد ولادت‌های ثبت‌شده در سازمان ثبت احوال کشور از یک میلیون و ۵۲۸هزارو۵۳نفر در سال۹۵ به یک‌میلیون‌و۱۱۴هزار و ۱۲۸نفر در سال۹۹ رسیده که از ریزش ۴۱۳هزار‌و۹۲۵نفری حکایت دارد و تا پایان فصل پاییز سال۱۴۰۰ هم فقط تولد ۸۴۴هزارو۷۲۴نفر ثبت شده است که با فرض ثبت تولد ۲۶۹هزارو۴۰۴نفر در فصل زمستان سال گذشته انتظار می‌رود که روند کاهشی میزان زادوولد طی سال‌های اخیر متوقف شده باشد.

ریزش تعداد جمعیت کشور در حالی به مرز نگران‌کننده رسیده که تعداد فوت‌های ثبت‌شده از ۳۶۹هزارو۷۵۱نفر در سال۹۵ به ۵۱۱هزار و ۸۸۱نفر در پایان سال۹۹ رسیده و در ۳فصل نخست سال گذشته هم ۴۲۸هزارو۶۱۷نفر فوت شده به ثبت رسیده و انتظار می‌رود که تعداد فوتی‌های ثبت‌شده در سال گذشته حتی از سال۱۳۹۹ فراتر برود.

البته بخشی از روند افزایشی مرگ‌ومیر در کشور در ۲سال گذشته ناشی از شیوع ویروس کرونا بوده و از سوی مقابل به‌دلیل محدودیت‌های اعمال‌شده در ایران، از تعداد فوتی‌های ناشی از تصادفات کاسته شده است. مرگ بیش از یک میلیون نفر در ۲سال گذشته در حالی روایت شده که انتظار می‌رود در سال‌جاری از میزان فوتی‌های کشور کاسته شود.

ازدواج‌ها کم؛ تولد‌ها کمتر 

زنگ هشدار وقتی جدی‌‌تر به‌صدا درآمد که به‌گفته مرکز آمار ایران تعداد ازدواج‌های ثبت‌شده از ۸۷۴هزارو۷۹۲فقره در سال۹۰ به ۵۵۵هزارو۱۹۹فقره کاهش پیدا کرده که نشان می‌دهد سیاست دولت برای افزایش ازدواج‌ها از طریق پرداخت وام قرض‌‌الحسنه ازدواج هم مؤثر نبوده و فقط در سال۹۵ کمی بر تعداد ازدواج‌های ثبت‌شده نسبت به سال قبل آن افزوده شده و از سال۹۶ روند کاهشی ازدواج‌ها ادامه پیدا کرده است.

آمارهای رسمی نشان می‌دهد در ۹ماه سال گذشته هم ۴۴۰هزارو۱۴۴فقره ازدواج ثبت شده به‌نظر می‌رسد میزان ازدواج‌ها در سال گذشته اندکی بیش از سال۹۹ باشد. این در حالی است که روند طلاق‌های ثبت‌شده در دهه۹۰ روندی صعودی داشته و از ۱۴۲هزارو۸۴۱فقره در سال۹۰ به ۱۸۶هزارو۲۵فقره در سال۹۹ رسیده و در ۹ماه نخست سال گذشته هم ۱۴۴هزارو۲۰۷فقره طلاق ثبت‌شده و به‌احتمال زیاد تعداد طلاق‌ها در سال۱۴۰۰ بیشتر از سال قبل بوده است.

روند کاهشی ازدواج و افزایشی طلاق‌ها نشان‌دهنده کاهش میزان زاد‌و‌ولد است به‌ویژه اینکه نسبت ولادت‌ها به ازدواج‌ها سال به سال کمتر شده به این معنا که افراد به داشتن یک ‌یا ۲فرزند اکتفا می‌کنند و انگیزه خانوارها برای فرزندآوری بیشتر کاسته شده است.

دولت و مجلس تصمیم گرفته‌اند که علاوه بر سیاست افزایش وام مسکن، در سال۱۴۰۱ به بعد، تسهیلاتی را برای فرزندآوری بیشتر درنظر بگیرند تا دست‌کم بخشی از ریزش جمعیت ناشی از کاهش ازدواج‌ها از مسیر افزایش فرزندآوری جبران شود.

با این حال، تا رسیدن به نقطه رشد مطلوب جمعیت فاصله زیادی است و از سوی دیگر با بالارفتن سن خانوارها به‌ویژه زنان این خطر جدی است که پنجره جمعیتی کشور بسته شود. در یک برآیند ۳۰ساله تعداد ازدواج‌های ثبت‌شده از سال۱۳۷۰ روندی صعودی داشته و نقطه اوج آن در سال‌های ۸۸ و ۸۹ بوده اما پس از آن کاهش محسوس ازدواج‌ها نمایان شده درحالی‌که در این ۳دهه همه‌ساله بر تعداد طلاق‌ها افزوده شده است.

ازدواج‌های بدون سرپناه

از جمله دلایل رشد ضعیف جمعیت کشور به کاهش قدرت خرید ناشی از جهش تورم و رشد پایین اقتصادی و در نتیجه افزایش نرخ بیکاری واقعی بازمی‌گردد و نگرانی اصلی افراد ازدواج‌کرده، نحوه جبران هزینه‌های زندگی به‌ویژه داشتن خانه به‌عنوان یک سرپناه است؛ چنان‌که مرکز آمار ایران می‌گوید نسبت هزینه خالص مسکن به کل هزینه خانوارهای ایران در شهرها از ۳۲.۹۷درصد در سال۹۶ به ۴۲.۸۱درصد در سال۹۹ و در روستاها هم از ۱۷.۲۹درصد به ۲۳.۱۴درصد در فاصله سال‌های ۹۶ تا ۹۹ رسیده و انتظار می‌رود که سهم هزینه مسکن در سبد هزینه خانوار در سال۱۴۰۰ بیشتر هم شده باشد.